UN News/ Brianna Rowe- Rác thải nhựa trôi trên sông Maraval, Trinidad

Ô nhiễm nhựa ngăn chặn dòng chảy các sông ngòi, đại dương và xâm nhập vào chuỗi thức ăn dưới dạng vi nhựa. Đây là cuộc khủng hoảng môi trường toàn cầu và các quốc đảo nhỏ đang phát triển đặc biệt dễ bị tổn thương khi phải đương đầu với các rác thải trôi dạt vào bãi biển cũng như rác thải do chính họ thải ra.

Sông Maraval chảy qua Cảng Tây Ban Nha, thủ đô của quốc đảo Trinidad & Tobago, đổ ra biển tại Vịnh Invaders, cái tên gợi liên tưởng đến địa điểm nơi quân đội Anh đổ bộ vào cuối Thế kỷ 18.

Ngày nay, khu vực này phát triển mạnh và việc xây dựng đã bắt đầu với dự án quy mô lớn dự kiến sẽ mọc lên các khách sạn, nhà ở và cửa hàng xuất hiện dọc bờ biển. Sản phẩm phụ khác đi cùng sự phát triển là ô nhiễm nhựa; Vào ngày UN News đến thăm sông Maraval, họ nhìn thấy dòng rác thải trôi đều đặn về phía hạ lưu, bao gồm chai nước, hộp đựng chất tẩy rửa và thậm chí cả quả bóng yoga thải bỏ đang trôi bồng bềnh.

Các quốc gia như Trinidad cực kỳ dễ bị tổn thương trước tác động của ô nhiễm nhựa. Họ phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu và nhận hàng tấn nhựa mỗi ngày. Chỉ riêng tại Trinidad, khoảng 129.000 tấn nhựa được đưa vào nước này mỗi năm.

Trinidad có ít nguồn lực để xử lý chất thải, gây ảnh hưởng trực tiếp đến du lịch và đánh bắt cá, hai yếu tố quan trọng của nền kinh tế đất nước; khách du lịch không muốn thư giãn trên những bãi biển phủ đầy rác thải và rác thải biển có thể gây tổn hại nguồn cá và tàu thuyền.

Các cộng đồng ven biển có thể bị suy giảm thu nhập và việc làm trong khi phải gánh chịu thêm chi phí dọn sạch rác thải. Trên hết, nguy cơ lũ lụt gia tăng do rác thải ngăn chặn hệ thống thoát nước mưa và nguồn thoát nước, đồng nghĩa với việc chi phí dọn dẹp cao hơn và chi phí bảo trì nhiều hơn cho cơ sở hạ tầng nước.

Từ suy giảm đến phát triển

Xử lý vấn đề này có vẻ là một nhiệm vụ khó khả thi, nhưng tại Trinidad, Liên Hợp Quốc đang hợp tác với các tổ chức địa phương, không chỉ thu gom rác thải mà còn tìm cách tái sử dụng chúng theo cách mang lại lợi ích cho cộng đồng địa phương.

Tại Vịnh Invaders, nhóm tình nguyện viên của công ty tư vấn môi trường Coastal Dynamics đã mở rộng việc chặn rác thải trên cả hai bờ sông Maraval. Nó chặn lại hầu hết các mảnh vụn và ngăn nó tiếp cận đại dương. Chỉ trong một tuần, hàng trăm loại đồ nhựa được đẩy hầu hết về phía hai bên bờ sông, một chỉ số trực quan cho số lượng rác thải đang trút xuống các tuyến đường thủy của Trinidad hàng ngày.

Frank Teelucksingh, nhà hải dương học người Trinidad và là giám đốc của Coastal Dynamics, cho biết: “Sông Marval như là con đường nhựa”. “Đây chỉ là một ví dụ. Vào mùa mưa, mưa cuốn trôi toàn bộ nhựa khỏi đất liền, đổ ra sông rồi ra biển. Có hàng chục con sông ở Trinidad và vẫn chưa có cảng sông nào ngăn chặn được rác thải nhựa trôi ra đại dương”.

Ông Teelucksingh giải thích rằng dự án thí điểm, được tài trợ bởi Quỹ Môi trường Xanh của Liên hợp quốc, cũng có khía cạnh giáo dục tại quốc gia nơi người dân không tin vào nguồn nước máy và không có tiền sử về việc xử lý chai nước và chất thải khác một cách hợp lý. Ông Teelucksingh đang thảo luận với chính phủ và Liên hợp quốc để mở rộng quy mô dự án thực hiện tại nhiều con sông khác ở Trinidad.

Tuy nhiên, mặc dù điều này có thể loại bỏ nhựa ra khỏi nước nhưng nó sẽ không giải quyết được vấn đề lớn hơn: Chỉ khoảng 10% nhựa ở Trinidad được tái chế và 90% còn lại bị loại bỏ tại các bãi chôn lấp, đường thủy hoặc những môi trường khác.

Liên Hợp Quốc tại Trinidad đang nỗ lực khắc phục những con số về rác thải này bằng cách phát triển các dự án tái chế liên quan đến việc thu gom rác thải và biến nó thành những sản phẩm hữu ích có thể mang lại lợi ích cho cộng đồng địa phương và đất nước nói chung.

UN News/ Brianna Rowe Chất thải nhựa được trộn với nước và cát để tạo thành bê tông cô lập tại Trinidad.

Một giải pháp cụ thể
Tại làng Kernaham, một cộng đồng nông nghiệp ở bờ biển phía đông Trinidad, UN News đã gặp Sharda Mahabir, một chuyên gia môi trường tại Chương trình Phát triển Liên hợp quốc ( UNDP ) tại Trinidad và Tobago, bên cạnh một nhà kính dường như được làm bằng gỗ. Thực tế, vật liệu được làm hoàn toàn bằng nhựa thải.

Bà Mahabir giải thích: “Gỗ nhựa được làm từ đủ các loại rác thải, bao gồm cả nhựa mật độ cao như chai thuốc tẩy, chai nước xả vải và túi nhựa”. “Chúng tôi kết hợp tất cả các loại nhựa khác nhau này thành một sản phẩm đúc ép, trông giống như gỗ”.

Gỗ được sản xuất tại một nhà máy ở Arima, gần Cảng Tây Ban Nha, nơi các bao tải chứa rác nhựa được đưa đến máy cắt lớn để cắt thành những miếng nhiều màu, có kích thước như hạt ngũ cốc ăn sáng. Nguyên liệu thô chủ yếu là các thùng chứa được làm từ các loại nhựa không thể tái chế và do đó không có giá trị thương mại. Nhiều loại nhựa khác, chẳng hạn như tấm công nghiệp và thậm chí cả nội thất ô tô, cũng được xếp chồng lên nhau sẵn sàng để chia nhỏ, nấu chảy và chuyển thành vật liệu xây dựng chắc chắn và bền bỉ nhằm chế tạo thành các loại sản phẩm khác nhau, ví dụ như ghế dài, bàn và khung cửa sổ.

Bà Mahabir say mê minh hoạ một cách khác về việc sử dụng vật liệu vụn nhằm ngăn ngừa việc gia tăng đại dịch vi nhựa: bê tông. Bà đã giới thiệu UN News với các thành viên của nhóm những phụ nữ dễ bị tổn thương ở Kernaham, nhóm người đang trộn nhựa vụn với sỏi, kết dính cát và nước với nhau và tạo ra “bê tông cô lập” như một cách giữ rác nhựa và loại bỏ nó khỏi môi trường.

Bà Mahabir cho biết: “Phụ nữ thu gom nhựa trên bãi biển và từ chính cộng đồng của mình, sau đó xử lý chúng theo cách thức họ có thể tạo ra sản phẩm khác từ đó”. “Họ đang làm chậu cây, ghế dài và vật liệu lát nền. Ngoài những lợi ích về môi trường, họ còn đang tạo thêm thu nhập cho chính mình”.
Omatie Rampersad, Chủ tịch Nhóm Phụ nữ Kernaham/Cascadoux giải thích: “Tôi thành lập nhóm này bởi vì mức nghèo khó trong cộng đồng của tôi. “Khu vực này cũng có rất nhiều rác thải nhựa, nó chảy vào sông suối, gây lũ lụt và khi chúng tôi đốt, nó sẽ gây ô nhiễm không khí.

Chúng tôi mong muốn môi trường trong sạch và chúng tôi mong muốn trao quyền cho phụ nữ bằng cách giúp họ vững vàng về tài chính. Chúng tôi cũng mong muốn hướng dẫn người dân và cộng đồng xung quanh về cách thải bỏ nhựa đúng cách. Chúng tôi đang nỗ lực hết sức để chứng minh cho người dân thấy chúng tôi có thể giải quyết vấn đề này như thế nào.”

 UN New/ Brianna Rowe. Chất thải nhựa được băm nhỏ trước khi chế biến thành gỗ tại nhà máy ở Arima, Trinidad

Hiệp ước quốc tế về nhựa

Từ ngày 23 đến ngày 29 tháng 4, các đại biểu từ khắp nơi trên thế giới sẽ tụ họp tại Ottawa, Canada nhằm tiếp tục đàm phán về việc xây dựng một thỏa thuận ràng buộc về mặt pháp lý nhằm đưa cộng đồng quốc tế đến gần hơn việc kiểm soát và giải quyết được tình trạng ô nhiễm nhựa, đặc biệt là ở môi trường biển.

Phát biểu tại phiên khai mạc cuộc họp, Inger Andersen, người đứng đầu Chương trình Môi trường Liên hợp quốc ( UNEP ), bày tỏ hy vọng rằng các cuộc đàm phán sẽ dẫn đến việc giảm sản xuất chất thải khó xử lý và đầu tư nhiều hơn vào việc quản lý và tái chế chất thải rắn.

Bà Mahabir đồng ý với những mục tiêu này và nói thêm rằng, ngoài việc giáo dục, cần có nhiều đầu tư nghiên cứu và phát triển hơn để tạo ra các lựa chọn thay thế cho các loại nhựa phổ biến ở hầu hết các xã hội.

“Có thể có một loại thực vật nào đó, một loại cây hoặc trái cây nhiệt đới nào đó có thể chuyển đổi thành nhựa phân hủy sinh học. Chúng tôi mong muốn khuyến khích thế hệ trẻ cân nhắc theo đuổi các ngành khoa học cần thiết để phát triển những lựa chọn thay thế tiềm năng này.

Cho đến lúc đó, chúng ta phải tìm cách giải quyết vấn đề và đây chính là điều mà các chương trình của chúng ta đang ghi nhận. Chúng ta cũng cần giải quyết góc độ kinh tế; có rất nhiều người thất nghiệp ở Trinidad, và chúng tôi mong muốn liệu việc tái chế có thể tạo ra việc làm hay không. Mỗi món đồ nội thất được làm trong nhà máy gỗ nhựa đều đã được bán, giúp hỗ trợ thêm sinh kế. Tôi hy vọng rằng có thể đạt được một thỏa thuận tại Ottawa, một thỏa thuận khuyến khích khu vực tư nhân đầu tư nhiều hơn vào việc tái chế và tài trợ cho các sáng kiến làm sạch và xử lý ô nhiễm rác thải nhựa một cách hiệu quả”.

Nguồn: https://news.un.org/en/story/2024/04/1148966

Chuyển ngữ: PTT – Caritas Việt Nam