SỰ KIỆN CARITAS QUỐC TẾ TẠI COP30 QUY TỤ TIẾNG NÓI CỦA NHỮNG NGƯỜI SỐNG SÓT SAU CƠN BÃO VÀ YÊU CẦU CÔNG LÝ KHÍ HẬU

 “Tôi từng yêu tiếng mưa rơi. Giờ đây, mỗi giọt mưa đều mang mang lại nỗi sợ hãi.” Giọng nói của Joy Reyes, một nhà hoạt động vì công lý khí hậu và là người sống sót sau siêu bão Ulysses đến từ Philippines, đã vang khắp Phòng Sự kiện Bên lề số 5 tại Belém.

Những lời chia sẻ của cô đã tạo bầu không khí sôi nổi cho cuộc thảo luận do Caritas Quốc tế tổ chức tại COP30, nơi những lời chứng từ châu Á và Mỹ Latinh đã nêu lên một thông điệp rõ ràng: Các quốc gia phải ngừng coi việc chi tiền lo cho khí hậu như là bác ái và bắt đầu coi đó là công lý.

Sự kiện “Mệnh lệnh Đạo đức của Tài chính Khí hậu: Giải quyết Nợ Sinh thái trong Năm Thánh” được đồng tổ chức với CAFOD, Dịch vụ Cứu trợ Công giáo Hoa Kỳ (CRS), Nhóm Công tác Nợ và Khí hậu, và Nhóm Người Philippines Sống Laudato Si’. 

Alistair Dutton, Tổng Thư ký Caritas Quốc tế và là người điều phối hội thảo, đã nắm bắt được tính khẩn cấp ngay từ đầu:

 “Chúng ta đang ở vùng đất Amazon, lá phổi của Trái Đất. Một số người đã được hưởng lợi từ sự phát triển; nhưng những người khác lại phải gánh chịu hậu quả. Công lý đòi buộc những kẻ gây ô nhiễm nhiều nhất phải trả giá đắt nhất.”

Chứng từ của Reyes là những bằng chứng sống. Cô nhớ lại đêm gió bão Ulysses xé toạc quê hương mình, buộc gia đình cô phải chạy trốn khỏi dòng nước lũ dâng cao. “Tôi từng yêu tiếng mưa rơi,” cô nói. “Giờ đây, mỗi giọt mưa rơi đều đem lại nỗi sợ hãi.”

Tiếng nói của những người sống sót sau biến đổi khí hậu

Giọng cô hơi run khi nói thêm: “Việc phục hồi không phải là công lý. Chúng tôi không muốn phục hồi. Chúng tôi không cầu xin lòng thương xót. Chúng tôi đang đòi hỏi trách nhiệm giải trình.” Reyes đã biến những từ ngữ khô khan về tài chính khí hậu – những con số và lời cam kết – thành một câu chuyện nhân văn sống động, kể về việc cô đã cõng ông bà lên tầng trên khi nước lũ tràn vào nhà họ.

Đức Giám mục Pablo Virgilio David, © Marcus Tulio / Cáritas América Latina y Caribe

Đức Giám mục Pablo Virgilio David, Chủ tịch Hội đồng Giám mục Công giáo Philippines, đã phát biểu về những hậu quả tàn khốc của các cơn bão và lốc xoáy liên tiếp tấn công đất nước ngài. "Một động cơ quay của nhiệt đại dương bao phủ hàng trăm km, có thể xóa sổ toàn bộ bờ biển chỉ sau một đêm".

"Đối với những ai vẫn phủ nhận tác động của biến đổi khí hậu, tôi trân trọng mời các bạn đến sống cùng chúng tôi một năm tại quốc gia dễ bị thiên tai nhất thế giới."

Ngài kêu gọi chuyển từ vay nợ sang hoàn trả, lưu ý đến sự mất cân bằng nghiêm trọng vào năm 2022, khi các nước đang phát triển đã trả 59 tỷ đô la nợ trong khi chỉ nhận được 28 tỷ đô la tài chính khí hậu tư nhân, phần lớn dưới dạng cho vay.

Từ Mỹ Latinh, Carola Micaela Mejía, một nhà kinh tế người Bolivia và Điều phối viên Công lý Khí hậu tại LATINDADD, đã định hình vấn đề này dưới góc độ chính trị và cấu trúc. "Nợ nần là một công cụ thực dân mới", bà nói. "Nó khiến các quốc gia phụ thuộc, ngay cả khi họ đang phải đối mặt với tuyến đầu của sự hủy diệt khí hậu."

Carola Micaela Mejía, © Marcus Tulio / Cáritas América Latina y Caribe

Mejía đã trích dẫn dữ liệu cho thấy Mỹ Latinh chi cho việc trả nợ nhiều gấp ba lần so với y tế và giáo dục, và các quốc gia như Colombia phân bổ hơn 20% ngân sách công cho việc trả nợ và chưa đến 1% cho hành động ứng phó với biến đổi khí hậu. Bà kêu gọi một khuôn khổ của Liên Hợp Quốc về giải quyết nợ công, lập luận rằng "quyền quyết định không được nằm trong tay những kẻ đã góp phần gây ra cuộc khủng hoảng".

Lời yêu cầu đạo đức xuyên suốt sự kiện này rất rõ ràng và đơn giản: những kẻ gây ô nhiễm nhiều nhất phải chịu trách nhiệm khắc phục nhiều nhất. Đức Giám mục David đã mô tả một đề xuất mục vụ từ Mindanao, một "Thuế quan Trái đất", yêu cầu các nhà khai thác nhiên liệu hóa thạch phải đóng góp bắt buộc tại điểm khai thác. "Đó không phải là một sự bù trừ hay một lỗ hổng", ngài nói, "mà là một nghĩa vụ phải phục hồi".

Reyes tiếp tục nhấn mạnh sự thiếu hụt của những nỗ lực hiện tại. "Nguồn tài trợ cho tổn thất và thiệt hại chỉ ở mức 700 triệu đô la Mỹ - quá ít ỏi so với nhu cầu", cô nói.

“Trong mười bốn năm qua, chưa có quốc gia nào phải chịu trách nhiệm vì không thực hiện được lời hứa 100 tỷ USD. Tại sao các nạn nhân phải vay nợ để tái thiết những gì người khác đã hủy hoại?”

Joy Reyes, nhà hoạt động vì công lý khí hậu

Lucas D’Ávila, Điều phối viên Quốc gia về Môi trường, Rủi ro và Quản lý Khẩn cấp tại Caritas Brazil, đã chia sẻ bằng chứng từ một nghiên cứu liên vùng tại mười bốn vùng lãnh thổ. “Nghèo đói và dễ bị tổn thương do khí hậu là hai mặt của một đồng xu”, ông nói.

Lucas D’Ávila, © Marcus Tulio / Cáritas América Latina y Caribe

 “Tại Brazil, 80% các gia đình đang mắc nợ, và chi tiêu xã hội bị thắt chặt bởi các khoản trả lãi. Tuy nhiên, cộng đồng không hề thụ động.”

Ông mô tả các nhóm tài chính liên đới, các nhà ươm tạo và các ngân hàng cộng đồng đang hỗ trợ hàng ngàn người trên khắp khu vực. “Mỗi nhánh sông đều có hiện thực riêng biệt. Mỗi cộng đồng có cách suy nghĩ và hành động riêng. Việc tham vấn là cần thiết.”

Sự tham gia của Scotland vào các Chương trình Giảm thiểu Thiệt hại

Bà Gillian Martin MSP, Bộ trưởng Nội các về Hành động Khí hậu và Năng lượng, đã nhấn mạnh vai trò lãnh đạo của Scotland trong việc mang lại công lý khí hậu thực sự, vượt ra ngoài những cam kết. Bà ghi nhận rằng Bộ trưởng đầu tiên John Swinney đã kêu gọi các bộ trưởng tương tác trực tiếp với các cộng đồng ở Đông Phi đang được hưởng lợi từ các chương trình công lý khí hậu và giảm thiểu thiệt hại của Scotland, sau chuyến thăm Zambia và Malawi của Bộ trưởng.

Bà Martin nhấn mạnh rằng Scotland coi tài chính khí hậu là một khoản đầu tư cho cuộc sống, chứ không phải là mang tính bác ái, và kêu gọi các nền kinh tế lớn hơn chuyển từ lời hứa sang thực tiễn bằng cách tin tưởng các cộng đồng địa phương sẽ tự thiết kế và thúc đẩy tương lai bền vững của chính họ.

Bộ trưởng Scotland Gillian Martin và Alistair Dutton, Tổng thư ký Caritas Internationalis, ở giữa cùng tất cả các thành viên tham gia hội thảo, © Marcus Tulio / Cáritas América Latina y Caribe

Kết thúc buổi thảo luận, các diễn giả cảnh báo về những “giải pháp sai lầm” như hoán đổi nợ, vốn cho phép mọi việc diễn ra như bình thường nhưng lại mang lại ảo tưởng về sự tiến bộ. Mejía nhấn mạnh rằng chưa đến 10% nguồn tài chính thích ứng được chuyển đến các hoạt động địa phương, và dưới 1% được chuyển trực tiếp đến các cộng đồng bản địa.

Mọi người đều đồng ý rằng nếu cộng đồng địa phương và bản địa được tham gia vào quá trình ra quyết định, điều này sẽ không xảy ra. Đại diện của nhiều tổ chức thành viên Caritas tham dự sự kiện đã tái khẳng định cam kết tiếp tục vận động cho công lý nợ và tài chính phục hồi khí hậu.